مکتب نگارگری تبریز اول

پیشینه:

هلاکوخان مغول پس از تصرف ایران و پایه گذاری حکومت خویش در شهر تبریز به سال 736 ه.ق مکتبی هنری پایه گذاری شد. که به مکتب تبریز اول مشهور است. به دلیل گذشتن جاده ی ابریشم از تبریز روابط تجاری بین ایران و چین رونق یافت که باعث ورود هنر چین به ایران شد درواقع این مکتب، دوره آغاز ورود عناصر چینی به حوزهٔ نگارگری ایرانی به حساب می‌آید. در این دوره تأثیر نقاشی چینی بر روی نگارگران ایرانی واضح است. ولی هنرمندان ایرانی در عین پذیرش عناصر تازه که به آثار آنان جلوه‌ای نو و تحرکی بیشتر بخشیده بود، این عوامل را با شیوه سنتی نگارگری ایرانی چنان آمیختند که به سختی می‌توان این عناصر تازه را در میان هنر سنّتی تشخیص داد. در واقع، آمیختن این عناصر جدید به شیوه‌ای کاملاً ایرانی انجام پذیرفت؛ به‌طوری‌که لطمه‌ای به تداوم هنر نگارگری ایرانی وارد نکرد. همچنین در این دوران به دستور خواجه رشید الدین فضل الله، یک کارگاه هنری در تبریز با نام ربع رشیدی ساخته شد و به همین دلیل نگاره های این دوره ها بیشتر از آنکه با عنوان مکتب تبریز شناخته شده باشد، با عنوان های سبک مغولی، و گاه سبک رشیدیه شناخته می شوند.

ویژگی‌ها:

نقشها با رنگهای تیره تر از زمینه تصویر می شدند. چین وچروک لبلسها متاثر از سنت بیزانسی است. چهره ها مغولی است، ترسیم تنه پیچیده و گره‌دار درختان، صخره‌های تیز، دشت‌های بریده، ابرهای مواج، مراعات نسبت‌ها، دقت در رسم گیاهان و اعضای بدن حیوانات، و تحرک و جنبش بیشتر به جای آرامش و سکون موجود در نقاشی سنّتی ایرانی در این مکتب دیده می‌شود.
از سوی دیگر،استفاده از نقوش تزیینی هنر ایرانی مانند نقوش هندسی کاشی‌کاری، و اعتبار بخشیدن به معماری ایرانی به عنوان اصلی‌ترین جانمایه کار بوده. از نگارگران این دوره می‌توان از احمد موسی، امیر دولتیار، مولانا ولی‌الله و محمدعلی توسی کاتب نام برد.

در این دوران دو اتفاق مهم در هنر نگارگری رخ داد:
اول : آغاز ورود عناصر چینی به حوزه نگارگری ایرانی بود که بعدها در شکل ابر و کوه و یا تزیینات البسه همچنان باقی ماند.
دوم : ایجاد سنت کارگاهی، قبل از این یه نگارگر کل نقاشی های یک نسخه را با تمام مراحل انجام می داد ولی از این دوران به بعد، هنرمندان به صورت تخصصی درآمدند و هر یک بخشی از کار را برعهده گرفتند. این اتفاق با تأسیس ربع رشیدی که به دستور خواجه رشید الدین فضل الله ساخته شده بود شروع شد.

کتب مصور شده:

• منافع الحیوان(۶۹۵ ه.ق)
• جامع التواریخ (۷۱۴ ه.ق)
• شاهنامه دموت (۷۳۱-۷۳۷ ه.ق)
• یک نسخه کلیله و دمنه
• معراج نامه
• تاریخ چنگیزی

در میان آثار بجای مانده از این مکتب نسخه خطی شاهنامه معروف به شاهنامه دموت از جایگاه ویژه ای برخوردار است که نگاره های آن نشانگر شاخصه های تصویری این مکتب است.بیشتر این کتاب‌ها در ربع رشیدی تهیه شدند.

نگارخانه